Code Rood; De doodstraf (Mei 2024)
Lijfstraffen, het toebrengen van fysieke pijn op het lichaam van een persoon als straf voor een misdaad of overtreding. Lijfstraffen zijn onder meer geseling, slaan, branding, verminking, verblinding en het gebruik van de voorraad en schandpaal. In brede zin duidt de term ook op de fysieke discipline van kinderen op school en thuis.
De vroege Babylonische wet ontwikkelde het principe van lex talionis, waarin werd gesteld dat criminelen precies die verwondingen zouden moeten krijgen die ze hun slachtoffers hadden toegebracht. Veel volgende maatschappijen pasten dit principe van "oog om oog en tand om tand" toe heel letterlijk toe bij het omgaan met overtreders. Vanaf de oudheid tot en met de 18e eeuw werden lijfstraffen vaak gebruikt in die gevallen waarin niet de doodstraf of ballingschap of transport werd geëist. Maar de groei van humanitaire idealen tijdens de Verlichting en daarna leidde tot de geleidelijke afschaffing van lijfstraffen, en tegen het einde van de 20e eeuw was deze bijna volledig vervangen door gevangenisstraf of andere geweldloze straffen.
Lijfstraffen bestaan niet meer in de rechtssystemen van de meeste ontwikkelde landen van de wereld. Zo werden de laatste geselen in de Verenigde Staten in 1952 uitgevoerd in de staat Delaware (de praktijk werd daar in 1972 afgeschaft). Het Britse strafrecht vormde een zeldzame uitzondering in zijn wettelijk voorschrift van zweepslagen als straf voor sommige strafbare feiten, maar de oplegging van deze straf werd ernstig beperkt door de Criminal Justice Act van 1948 en werd in 1967 afgeschaft. Zweepslagen en zelfs amputatie blijven voorgeschreven straffen in verschillende landen in het Midden-Oosten die zich echter strikt aan de islamitische wet houden. Mishandeling en andere lichamelijke vormen van disciplinaire maatregelen worden nog steeds, legaal of heimelijk, in de gevangenissystemen van veel landen toegepast. Lijfstraffen zijn uitdrukkelijk verboden door verschillende internationale verdragen inzake mensenrechten, waaronder het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en de "standaard minimumregels voor de behandeling van gevangenen" van de Verenigde Naties.
Een belangrijke reden voor het gebruik van lijfstraffen is van oudsher geweest dat de pijn, verwonding, vernedering en degradatie die het veroorzaakte, de dader ervan zou weerhouden in de toekomst soortgelijke misdrijven te plegen. Er werd ook beweerd dat bijvoorbeeld de amputatie van de rechterhand van een zakkenroller zijn fysieke vermogen om in de toekomst soortgelijke misdaden te plegen, zou verminderen, of dat de branding van een veelbetekenend merkteken op zijn voorhoofd zijn potentiële slachtoffers in een menigte zou waarschuwen om speciale aandacht te besteden voorzorgsmaatregelen terwijl ze in zijn buurt waren. De bewering dat lijfstraffen een bijzonder effectief afschrikmiddel zijn, is echter weerlegd door empirisch bewijs, waaruit blijkt dat overtreders die met lijfstraffen worden gestraft, in feite iets meer kans hebben om nog meer misdaden te plegen dan degenen die door gevangenisstraf worden gestraft. Hoewel er enige oproepen zijn gedaan voor het opnieuw instellen van lijfstraffen als reactie op de stijgende misdaadcijfers in de Verenigde Staten en andere landen in het tijdperk na de Tweede Wereldoorlog, wordt lijfstraffen nog steeds beschouwd als een onmenselijk en barbaars relikwie van het strafrecht systemen uit vervlogen tijden.
De meeste Europese landen hebben de lijfstraffen voor kinderen op scholen en thuis gedeeltelijk of volledig verboden, in overeenstemming met het Europees Sociaal Handvest - aangenomen in 1961 en herzien in 1996 - dat kinderen beschermt tegen lichamelijk misbruik. De Raad van Europa, een organisatie van bijna alle Europese landen die de mensenrechten en democratie op het continent bevordert, heeft getracht de praktijk af te schaffen. De lijfstraffen van kinderen door ouders of verzorgers is in sommige niet-Europese landen ook verboden. Het Verdrag inzake de rechten van het kind, dat in 1989 door de Verenigde Naties is aangenomen, verbiedt fysiek misbruik van kinderen door ouders of andere verzorgers. Het verdrag is geratificeerd door alle VN-leden behalve de Verenigde Staten en Somalië. Tegen het begin van de 21e eeuw hadden meer dan 100 landen ook de lijfstraffen van kinderen op school verboden. Zie ook geseling.
