Mohamed ElBaradei Egyptische advocaat en regeringsfunctionaris

Mohamed ElBaradei, (geboren 17 juni 1942, Caïro, Egypte), Egyptische advocaat en regeringsfunctionaris die directeur-generaal (1997-2009) was van de International Atomic Energy Agency (IAEA) en kort interim-vice-president van Egypte was (2013). In 2005 ontvingen ElBaradei en de IAEA gezamenlijk de Nobelprijs voor de Vrede voor hun inspanningen om het gebruik van atoomenergie voor militaire doeleinden te voorkomen.

Quiz

Bestemming Afrika: feit of fictie?

Ethiopië heeft een aantal belangrijke havensteden.

In de voetsporen van zijn vader, Mostafa, een voormalig president van de Egyptian Bar Association, studeerde ElBaradei ook rechten. Hij behaalde een bachelordiploma aan de Universiteit van Caïro in 1962 en een doctoraat in internationaal recht aan de New York University in 1974. In de jaren zestig was hij lid van de Egyptische diplomatieke dienst en diende hij tweemaal op zending bij de VN in New York City en in Genève. Van 1974 tot 1978 was hij assistent van de Egyptische minister van Buitenlandse Zaken. In 1981 werd hij een senior fellow die verantwoordelijk was voor het International Law Program aan het VN-Instituut voor Opleiding en Onderzoek, en hij was een adjunct-professor in internationaal recht (1981–87) aan de New York University.

In 1984 begon ElBaradei te werken voor de IAEA. De dienst nam geleidelijk een actieve rol in de pogingen om nucleaire proliferatie te voorkomen, waarbij de inspanningen eerst gericht waren op Irak en Soedan, in welk geval de dienst succes eiste, en later op Noord-Korea en Iran. ElBaradei werkte als raadsman en, vanaf 1993, als assistent-directeur-generaal voor externe betrekkingen. Benoemd tot directeur-generaal van het bureau in 1997, werd hij herbenoemd voor een tweede termijn in 2001 en, ondanks tegenstand van de Verenigde Staten, voor een derde termijn in 2005.

Hoewel ElBaradei soms een harde houding had tegenover niet-meewerkende regeringen, stond hij ook bekend als een voorstander van patiëntendiplomatie. In 2002 betwistte hij de beweringen van de VS dat Iraqi Pres. Ṣaddām Ḥussein had het nucleaire programma van Irak weer opgestart - beschuldigingen die later onjuist bleken te zijn - en hij verzette zich tegen de Amerikaanse inspanningen om Iran sancties op te leggen. (Zie oorlog in Irak.) ElBaradei stopte in 2009 als directeur-generaal van de IAEA; hij werd opgevolgd door Amano Yukiya.

ElBaradei keerde in 2010 terug naar Egypte en raakte al snel betrokken bij de binnenlandse politiek als criticus van Pres. Ḥosnī Mubarāk's regime en een voorstander van hervormingen. Hij vormde de National Association for Change, een niet-partijgebonden groep die pleitte voor hervormingen van de Egyptische kieswet. Nadat de Nationale Democratische Partij (NDP) van Mubarāk een overweldigende overwinning op de oppositie had behaald bij parlementsverkiezingen met onregelmatigheden in november 2010, veroordeelde ElBaradei het resultaat en waarschuwde dat politieke repressie in Egypte de potentie had om gewelddadige beroering teweeg te brengen.

In januari 2011, toen de protesten tegen het regime van Mubarāk in Egypte uitbraken, keerde ElBaradei vanuit zijn woonplaats in Wenen terug naar Caïro en zei dat hij van plan was zich bij de demonstranten aan te sluiten. Na deelname aan een grote demonstratie op 28 januari werd ElBaradei kort onder huisarrest geplaatst. Na weer deel te hebben genomen aan de protesten, kreeg ElBaradei de goedkeuring van verschillende oppositiegroepen, waaronder de Moslimbroederschap, om als tussentijdse leider van de oppositie te dienen in onderhandelingen met de regering.

Na de afzetting van Mubarāk in februari en de oprichting van een overgangsregering, kondigde ElBaradei in maart aan dat hij van plan was zich kandidaat te stellen voor de president van Egypte zodra het mogelijk werd om formeel kandidaatstelling in te dienen. Hij zei echter dat hij alleen aan de race zou deelnemen als er democratische hervormingen zouden worden doorgevoerd die eerlijke verkiezingen garanderen. Naarmate de overgang vorderde, drukte ElBaradei vaak zijn teleurstelling uit over de interim-regering van Egypte, die hij beschuldigde van voortzetting van de autoritaire tactiek van het Mubarāk-regime. Niet tevreden met de vorderingen van Egypte op weg naar een authentiek democratisch systeem, kondigde ElBaradei in januari 2012 aan dat hij het presidentschap niet zou zoeken. Nadat de door Egyptische Moslimbroederschap geleide regering in juli 2013 was afgezet, werd ElBaradei aangesteld als tijdelijk vice-president in het overgangsregime van het land. Hij nam ontslag uit protest in augustus 2013 nadat de nieuwe regering een bloedig optreden had gevoerd tegen demonstraties van aanhangers van de Moslimbroederschap.

In 2011 publiceerde ElBaradei de memoires The Age of Deception: Nuclear Diplomacy in Treacherous Times.